Topic: What is the role of a teacher in maintaining the good mental health of students?
शाळांमध्ये विद्यार्थ्यांचे मानसिक आरोग्य सुदृढ ठेवण्याची जबाबदारी शिक्षकांची आहे. प्रत्येक मुलाच्या योग्य विकासाची काळजी शिक्षकाने घेतली पाहिजे. शिक्षकांनी मुलांच्या खऱ्या मानसिक स्थितीचे ज्ञान मिळवून त्यांच्या मानसिक आरोग्याला चालना देण्यासाठी सज्ज असले पाहिजे. मानसिक आरोग्याच्या संदर्भात, फ्रॅंडसेनने म्हटले आहे की “मानसिक आरोग्याचा विकास हा शिक्षणाचा एक महत्त्वाचा उद्देश आणि प्रभावी शिक्षणाची एक आवश्यक अट आहे”. मानसिक आरोग्याचे नमूद केलेले महत्त्व जाणणारे शिक्षक मुलांचे मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी शाळेत उपलब्ध असलेल्या सर्व साधनांचा वापर करतात. या संदर्भात काही महत्त्वाच्या बाबींचे वर्णन खालीलप्रमाणे आहे:
सहानुभूतीपूर्ण वागणूक – शिक्षकांचे मुलांशी वागणे सभ्य, विनम्र आणि सहानुभूतीपूर्ण असावे. त्याने वर्गातील व शाळेतील सर्व मुलांशी कोणताही भेदभाव किंवा भेदभाव न करता समानतेने व प्रेमाने वागावे. याचा त्यांच्या मानसिक आरोग्यावर अनुकूल परिणाम होतो.
शिस्त – शाळेत शिस्त प्रस्थापित करण्यात शाळेतील शिक्षकांचे विशेष योगदान असते आणि शिस्तीचा मानसिक आरोग्याशी थेट संबंध असतो. त्यामुळे शिक्षकांनी हे सुनिश्चित केले पाहिजे की वर्ग आणि शाळेची शिस्त ही भीती, शिक्षा, अत्याचार आणि कठोरता यावर आधारित नसून स्वातंत्र्य, समता, बंधुता आणि न्याय या लोकशाही तत्त्वांवर आधारित असावी. यासोबतच मुलांवर जबाबदारीचे काम सोपवून त्यांना शाळेच्या कारभारात सहकार्य व भागीदार बनवले पाहिजे. असे केल्याने मुलांचे मानसिक आरोग्य कडक शिस्तीच्या दुष्परिणामांपासून वाचू शकते आणि उत्तम मानसिक आरोग्यामध्ये सतत प्रगती होत असते.
योग्य शिकवण्याच्या पद्धतींचा वापर – शिकवण्याच्या पद्धतींचा मुलांच्या मानसिक आरोग्यावर खोलवर परिणाम होतो. योग्य शिकवण्याच्या पद्धती नसल्यामुळे, मुलांमध्ये अनेक प्रकारचे मानसिक विसंगती, वाईट, निराशा आणि रोग होतात ज्यामुळे त्यांच्या भावी आयुष्याला हानी पोहोचते. वर्गातील विविध मानसिक क्षमता असलेल्या मुलांचा विचार करून, योग्य अनुकुल अध्यापन सूत्र, टिपा, तंत्रे आणि पद्धती वापराव्यात.
योग्य अभ्यासक्रमाचा संवाद – योग्य अध्यापन पद्धतींसोबतच शिक्षकांनी वर्गातील मुलांची मानसिक वाढ, क्षमता, आवड आणि अभिरुची लक्षात घेऊन त्यांच्या आवडीनुसार आणि आकलन आणि आकलन क्षमतेनुसार योग्य प्रमाणात संवाद साधला पाहिजे. असे केल्याने एकीकडे शिक्षक आपले अध्यापनाचे उद्दिष्ट साध्य करण्यात यशस्वी होतील, तर दुसरीकडे मुलांचे मानसिक आरोग्य सुदृढ ठेवण्यातही ते यशस्वी होतील.
लहान गृहपाठ – काही शिक्षक अनेकदा मुलांना इतका गृहपाठ देतात की ते वेळेवर पूर्ण करणे त्यांच्या क्षमतेबाहेरचे असते. मुलांकडून गृहपाठ वेळेवर पूर्ण न केल्यामुळे ते शिक्षेच्या विचाराने घाबरतात आणि चिंतित होतात. त्यामुळे त्यांच्यात मानसिक तणाव निर्माण होतो.
सह-अभ्यासक्रमाचे आयोजन – शिक्षकांनी इतर सह-अभ्यासक्रम उपक्रम जसे की खेळ, स्काउटिंग, योगा, व्यायाम, प्रश्न स्पर्धा, अभिनय, गायन, वादन, संगीत, नृत्य, सांस्कृतिक कार्यक्रम, शाळांमध्ये अध्यापनासह स्वच्छता कार्यक्रम करावेत. असे केल्याने, मूल त्याच्या भावना, इच्छा, मूलभूत प्रवृत्ती, विशेष आवडी, जन्मजात क्षमता इत्यादी व्यक्त करून त्याचे मानसिक आरोग्य निरोगी ठेवण्यात यशस्वी ठरेल.
मार्गदर्शन आणि समुपदेशन – शिक्षकांनी शाळेत इतर शैक्षणिक उपक्रमांसह मार्गदर्शन आणि समुपदेशनाची व्यवस्था करावी. विद्यार्थ्यांच्या समस्यांचे मार्गदर्शन आणि निदान, भविष्यात अभ्यासक्रम/विषयांची निवड, करिअर समुपदेशन, व्यावसायिक मार्गदर्शन आणि समुपदेशन यामुळे विद्यार्थ्यांना नैराश्य किंवा मानसिक आजारापासून वाचवता येते.
यासोबतच विद्यार्थ्यांचे मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी शिक्षक आपल्या विवेकबुद्धीनुसार इतर उपक्रमांचे आयोजन करू शकतात किंवा त्यांची व्यवस्था करू शकतात. मुलांचे मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी शिक्षकांनी खालील घटकांचा अवलंब करू शकतात.
* शिकवण्याच्या पद्धतींमध्ये मानसिक आरोग्याच्या तत्त्वांचा वापर.
* मूल आणि त्याचे समवयस्क यांच्यातील नातेसंबंधांची काळजी घेणे.
* पालक-शिक्षक परिषद आयोजित करणे.
* मुलाचे मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी शिक्षक आणि मानसिक आरोग्य तज्ञांचे एकत्रित प्रयत्न.
* शाळेत आरोग्य मेळावे आयोजित करणे हा देखील एक प्रभावी उपाय आहे.