Abraham Lincoln’s Letter to Teachers
अब्राहम लिंकन हे अमेरिकेचे भूतपूर्व अध्यक्ष होते. ते थोर मानवतावादी, लोकशाहीवादी म्हणून सुपरिचित आहेत. सर्वांना समान न्याय हक्क असावा यासाठीआयुष्यभर ते प्रयत्नशील राहिले. त्यांनी निग्रोना गुलामगिरी मधून मुक्त केले. अशा अब्राहम लिंकनने शिक्षकांना लिहिलेले हे विचार प्रवर्तक पत्र. आपला ‘पाल्य’ कसा असावा? त्याने कसे घडावे ? त्याला कसे घडवावे? हे जग, जगातील बाहेरचे वातावरण कसे आहे? त्यातही स्वतःचे ‘सत्व’ ‘आणि ‘तत्त्व’ कसे टिकवून ठेवावे. ‘नीती’ आणि ‘अनीती’ म्हणजे काय? त्याची भीती कशी बाळगावी? यशापयश, संस्कार, तिरस्कार इ.. मध्ये सुद्धा ‘पाल्य’ कसा असावा. तो कसा घडावा हे अतिशय योग्य शब्दात या पत्रात मांडले आहे.
महाराष्ट्रातील बहुतेक शाळामध्ये हे पत्र आपणास आढळते. तुम्ही पालकांनी तुमचा पाल्य कसा घडावा ? कसा संस्कारित करावा? तुमच्या पाल्यांच्या शिक्षकाचा त्याच्याशी आचार-विचार आणि वर्तनव्यवहार कसा असावा? याबाबत पालकांची अपेक्षा व्यक्त करणारे हे ‘अब्राहम लिंकनचे शिक्षकांना पत्र’ त्यावर तुम्ही पालकांनी गांभीर्याने कृतिशील विचार करावयास हवा. तुमच्या पाल्याच्या जडणघडणीतील तुमचा वाटा महत्त्वाचा असतोच. पण जेव्हा तुमचा पाल्य शाळेत जाऊ लागतो, तेथे रमू लागतो, शिकू लागतो तेव्हा त्याच्यावर सुसंस्कार करण्याची मोठी जबाबदारी शिक्षकांची असते. शिक्षक बंधू-भगिनींचा पाल्याच्या जडणघडणीत मोलाचा वाटा असतो. शिक्षकी पेशाला ‘सत्कर्मयोग’ असे म्हटले आहे. शिक्षकांनी हा ‘योग’ कसा करावा? कसा साधावा? हे ह्या पत्रात अब्राहम लिंकनने सांगितले आहे.
प्रिय गुरुजी,
सगळीच माणसे न्यायप्रिय नसतात, नसतात सगळीच सत्यनिष्ठ, हे शिकेलच माझा मुलगा कधी ना कधी. मात्र त्याला हेदेखील शिकवा की जगात प्रत्येक बदमाषागणिक असतो एक साधुचरित पुरुषोत्तमही. स्वार्थी राजकारणी असतात जगात, तसे असतात अवघं आयुष्य समर्पित करणारे नेतेही. असतात टपलेले वैरी तसे जपणारे मित्रही.मला माहीत आहे, सगळ्या गोष्टी झटपट नाही शिकवता येत….. तरीही जमलं तर त्याच्या मनावर ठसवा, घाम गाळून कमावलेला एकच छदाम आयत्या मिळालेल्या घबाडापेक्षा मौल्यवान आहे.हार कशी स्वीकारावी ते त्याला शिकवा आणि शिकवा विजयाचा आनंद संयमानं घ्यायला. तुमच्यात शक्ती असली तर त्याला द्वेषमत्सरापासून दूर राहायला शिकवा. शिकवा त्याला आपला हर्ष संयमानं व्यक्त करायला. गुंडांना भीत जाऊ नको म्हणावं, त्यांना नमवणं सर्वात सोपं असतं!जमेल तेवढे दाखवत चला त्याला ग्रंथभांडाराचं अद्भुत वैभव, मात्र त्याबरोबरच, मिळू दे त्याच्या मनाला निवांतपणा सृष्टीचं शाश्वत सौंदर्य अनुभवायला. पाहू दे त्याला पक्ष्यांची अस्मानभरारी… सोनेरी उन्हात भिरभिरणारे भ्रमर….. आणि हिरव्यागार डोंगरउतारावर डुलणारी चिमुकली फुलं.शाळेत त्याला हा धडा मिळू दे – फसवून मिळविलेल्या यशापेक्षा सरळ आलेलं अपयश श्रेयस्कर आहे.आपल्या कल्पना, आपले विचार यांच्यावर दृढ विश्वास ठेवायला हवा त्यानं, बेहेत्तर आहे सर्वांनी त्याला चूक ठरवलं तरी.त्यानं भल्यांशी भलाईनं वागावं आणि टग्यांना अद्दल घडवावी.माझ्या मुलाला हे पटवता आलं तर पहा- जिकडे सरशी तिकडे धावत सुटणाऱ्या भाऊगर्दीत सामील न होण्याची ताकद त्यानं कमवायला हवी. पुढे हेही सांगा त्याला की ऐकावं जनांचं, अगदी सर्वांचं… पण गाळून घ्यावं ते सत्याच्या चाळणीतून आणि फोलपटे टाकून नितळ सत्त्व तेवढं स्वीकारावं.त्याला हे पुरेपूर समजावं की करावी कमाई त्याने, ताकद आणि अक्कल विकून …. पण कधीही विक्रय करू नये हृदयाचा आणि आत्म्याचा ! धिक्कार करणाऱ्यांच्या झुंडी आल्या तर कानाडोळा करायला शिकवा त्याला आणि ठसवा त्याच्या मनावर – जे सत्य आणि न्याय्य वाटतं त्याच्यासाठी पाय रोवून लढत राहा.त्याला ममतेनं वागवा पण लाडावून ठेवू नका. आगीत तावूनसुलाखून निघाल्याशिवाय लोखंडाचं कणखर पोलाद होत नसतं. त्याच्या अंगी बाणवा अधीर व्हायचं धैर्य, अन् धरला पाहिजे धीर त्यानं जर गाजवायचं असेल शौर्य. आणखीही एक सांगत राहा त्याला- आपला दृढ विश्वास पाहिजे आपल्यावर, तरच जडेल उदात्त श्रद्धा मानवजातीवर.माफ करा गुरुजी!
मी फार बोलतो आहे,
खूप काही मागतो आहे…
पण पहा, जमेल तेवढं अवश्य कराच.
माझा मुलगा -भलताच गोड छोकरा आहे हो तो!
– अब्राहम लिंकन
अब्राहम लिंकनच्या पाल्याच्या संबंधात असलेल्या ह्या पत्रातील प्रत्येक अक्षरावर तुम्ही पालकांनी गांभीर्याने विचार करावयास हवा. त्यावर मनन-चिंतन करून पाल्यास घडवण्याच्या संदर्भातला कृतिशील विचार करावयास हवा. यात स्वतःच्या सुखाचा, स्वार्थी हेतू जरी असला तरी सक्षम संस्कारक्षम राष्ट्र उभारणीसाठी ते टिकविण्यासाठी आणि वाढविण्यासाठीही तुमच्यासारख्या कृतिशील पालक व शिक्षकांची खूप आवश्यकता आहे. तर चला, लागू या आपण सर्व कुटुंब, समाज आणि राष्ट्राच्या सक्षम, संस्कारक्षम उभारणीला.