Development of personal-social qualities of students
विद्यार्थ्याचा शाळेत जाण्याचा कालावधी त्यांच्या जीवनातील स्थानावर महत्त्वपूर्ण प्रभाव पाडतो. शाळेत, विद्यार्थ्यांना अनेक प्रकारचे अनुभव असतात (अभ्यास, वर्गात शिकवणे, सूचना, यश किंवा अपयश, शिक्षक, मुख्याध्यापक आणि इतर विद्यार्थ्यांशी संवाद). हा परस्परसंवाद सत्तासंघर्ष असल्याचे दिसून येते. हे सर्व घटक त्यांच्या जीवनात मोठी भूमिका बजावतात. विद्यार्थ्यांनी शाळेत आणलेली वैयक्तिक सामाजिक वैशिष्ट्ये त्यांच्या जीवनातील सर्व क्षेत्रांमध्ये त्यांच्या वर्तनावर आणि शिकण्यावर मोठा प्रभाव पाडतात. या विकासात शाळेतील वातावरणाचा मोलाचा वाटा आहे.
विदयार्थ्यांचे अध्ययन कशा प्रकारे होते व काय शिकविले जाते यामध्ये त्यांच्या जाणिवा आणि भावना यांची भूमिका महत्त्वाची आहे. आनंद, सुख, उत्तेजित होणे या सकारात्मक जाणिवांमुळे शिकण्यास प्रोत्साहन मिळते व अध्ययन आणि संपादणूक करण्याची प्रक्रिया सुलभ होते. राग, दु:ख, अपराधी भावना, संताप, असुरक्षितता या भावनांशी संबंधित शिक्षेची भीती, उपहास, कलंकित करणारा शिक्का मारला जाणे यामुळे शिकण्याचा उत्साह कमी होतो व अध्ययनामध्ये व्यत्यय येतो. त्यामुळे विद्यार्थी वर्गात येताना आपल्याबरोबर भावना आणि मूळ प्रवृत्ती घेऊन येतो हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे.
ते कसे शिकतात आणि काय शिकवले जाते हे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या अभ्यासाबद्दल कसे समजते आणि वाटते हा एक महत्त्वाचा घटक आहे. आनंद आणि उत्साह यासारख्या सकारात्मक भावना स्मरणशक्ती सुधारण्यास आणि अभ्यास करताना लक्ष केंद्रित करण्यास मदत करतात आणि संपादन प्रक्रियेला गती देण्यास देखील मदत करतात. लोकांच्या मनात राग, दुःख, अपराधीपणा, राग, असुरक्षितता आणि शिक्षेची भीती या भावनांमुळे त्यांचा शिकण्याचा उत्साह कमी होतो. यामुळे शिक्षणाच्या संधी हुकतात आणि अभ्यासातील प्रगती थांबते. जेव्हा विद्यार्थी वर्गात येतात तेव्हा ते त्यांच्यासोबत भावना आणि मूलभूत प्रवृत्ती घेऊन येतात. याची जाणीव असणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून तुम्ही त्यांना समजून घेऊ शकाल आणि त्यांना शिकण्यास मदत करू शकाल.
जे शिक्षक संप्रेषण, वर्ग व्यवस्थापन व शिस्तीची सुयोग्य तंत्रे वापरण्यात पारंगत असतील सकारात्मक अध्ययन वातावरण निर्माण करतात. जरी स्वतःच्या विषयाचे चांगले ज्ञान असणे महत्त्वाचे असले तरी विद्यार्थ्यांना समजेल अशा रीतीने त्या विषयातील संकल्पना त्यांच्यापर्यंत पोहोचविता येणे महत्त्वाचे आहे. शिक्षक आपल्या प्रभावी संप्रेषण कौशल्यांच्या आधारे विदयार्थ्यांना प्रभावी आणि अर्थपूर्ण संप्रेषण करणे शिकण्यास मदत करू शकतात. शिक्षक वैयक्तिक- सामाजिक गुण स्वतः ग्रहण करून व ते प्रदर्शित करून विद्यार्थी व इतरांबरोबर वावरताना अधिक आश्वासक व प्रोत्साहित करणारे वर्तन करू शकतात व त्याद्वारे इतरांसाठी वर्तनविषयक मार्गदर्शक तत्त्वे घालून देऊ शकतात. अशाप्रकारे शिक्षक स्वतःच्या क्षमता व कौशल्यांच्या सहाय्याने विदयार्थ्यांच्या अंगी तेच गुण बाणवू शकतात.