Why is National Education Day celebrated on November 11?

भारतात, स्वातंत्र्यानंतर भारताचे पहिले शिक्षण मंत्री असलेले मौलाना अबुल कलाम आझाद यांची जयंती म्हणून दरवर्षी 11 नोव्हेंबर रोजी राष्ट्रीय शिक्षण दिन साजरा केला जातो.18 नोव्हेंबर 1888 रोजी जन्मलेले अबुल कलाम गुलाम मुहियुद्दीन अहमद बिन खैरोद्दीन अल-हुसैनी आझाद हे भारतीय स्वातंत्र्य कार्यकर्ते, लेखक आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते होते . देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर ते भारत सरकारचे पहिले शिक्षण मंत्री झाले. 15 ऑगस्ट 1947 ते 2 फेब्रुवारी 1958 पर्यंत त्यांनी शिक्षण मंत्री म्हणून काम केले आणि 22 फेब्रुवारी 1958 रोजी दिल्लीत त्यांचे निधन झाले.

मौलाना अबुल कलाम आझाद यांनी शिक्षण मंत्री असताना त्यांच्या कार्यकाळात शिक्षण क्षेत्रात केलेल्या कार्याचा गौरव करण्यासाठी हा दिवस पाळला जातो. 1920 मध्ये, यूपीमधील अलीगढ येथे जामिया मिलिया इस्लामिया स्थापन करण्यासाठी फाउंडेशन कमिटीचे सदस्य म्हणून त्यांची निवड झाली. 1934 मध्ये त्यांनी विद्यापीठाचा परिसर अलीगढहून नवी दिल्ली येथे हलवण्यातही मदत केली. आता कॅम्पसच्या मुख्य गेटला त्यांचे नाव देण्यात आले आहे. पहिले भारतीय शिक्षण मंत्री म्हणून, आझाद यांचे स्वातंत्र्योत्तर भारतातील मुख्य लक्ष ग्रामीण गरीब आणि मुलींना शिक्षण देणे हे होते.

16 जानेवारी 1948 रोजी अखिल भारतीय शिक्षणावरील परिषदेला संबोधित करताना ते म्हणाले, “आपण क्षणभरही विसरता कामा नये, किमान मूलभूत शिक्षण मिळणे हा प्रत्येक व्यक्तीचा जन्मसिद्ध हक्क आहे ज्याशिवाय तो एक नागरिक म्हणून आपले कर्तव्य पूर्ण करू शकत नाही. त्यांनी दिल्ली विद्यापीठाच्या शिक्षण विभागाची स्थापना, 1951 मध्ये पहिली भारतीय तंत्रज्ञान संस्था आणि 1953 मध्ये विद्यापीठ अनुदान आयोगाची स्थापना केली.

राष्ट्रीय शिक्षण दिन 2022 थीम
मनुष्यबळ विकास मंत्रालय दरवर्षी राष्ट्रीय शिक्षण दिनासाठी वेगळी थीम ठरवते. देशाच्या शैक्षणिक क्षेत्राची उद्दिष्टे आणि त्या क्षेत्रातील प्रगती लक्षात घेऊन ही थीम निश्चित करण्यात आली आहे. थीमनुसार दिवसभराचे कार्यक्रम आखले जातात. यावर्षी शुक्रवार, 11 नोव्हेंबर रोजी शिक्षण दिन साजरा केला जाणार आहे. राष्ट्रीय शिक्षण दिन 2022 ची थीम “चेंजिंग कोर्स, ट्रान्सफॉर्मिंग एज्युकेशन” आहे. ही थीम शिक्षण व्यवस्थेत सुधारणा करण्याची आणि ती सध्याच्या काळाशी जुळवून घेण्याची गरज दर्शवते.

राष्ट्रीय शिक्षण दिनाचा इतिहास
राष्ट्रीय शिक्षण दिन साजरा करणे ही मौलाना अबुल कलाम आझाद यांना श्रद्धांजली आहे. एक अग्रणी विचारवंत आणि विचारवंत म्हणून स्वातंत्र्यलढ्यातील त्यांची भूमिका प्रेरणादायी आहे. त्यांना शिक्षण क्षेत्राची आवड होती आणि त्यांनी सामाजिक बंधुत्व वाढवण्याचे काम केले. आझाद आणि त्यांच्या शैक्षणिक क्षेत्रातील योगदानाबद्दल अधिक माहिती शोधा ज्यामुळे त्यांना राष्ट्रीय शिक्षण दिन साजरा करण्यात आला.

मौलाना अबुल कलाम आझाद कोण होते?
*मौलाना अबुल कलाम आझाद यांनी 15 ऑगस्ट 1947 ते 2 फेब्रुवारी 1958 पर्यंत भारताचे पहिले शिक्षण मंत्री म्हणून काम केले.
*आपल्या कार्यकाळात त्यांनी देशातील काही उत्तम शैक्षणिक संस्थांची स्थापना केली.
*त्यांनी भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतही काम केले.
*आझाद हे त्या काळातील सर्वात प्रभावशाली नेत्यांपैकी एक होते आणि त्यांचा समाजवाद आणि धर्मनिरपेक्षतेवर गाढ विश्वास होता.
त्यांचा वारसा लक्षात ठेवण्यासाठी अल्पसंख्याक व्यवहार मंत्रालयाने 1989 मध्ये मौलाना आझाद एज्युकेशन फाउंडेशनची स्थापना केली.
*1992 मध्ये त्यांना भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान भारतरत्न या मरणोत्तर सन्मानाने सन्मानित करण्यात आले.

राष्ट्रीय शिक्षण दिन कसा साजरा केला जातो?
सप्टेंबर 2008 मध्ये केंद्र सरकारने 11 नोव्हेंबर हा राष्ट्रीय शिक्षण दिन म्हणून घोषित केला. राष्ट्रीय शिक्षण दिनाचा पहिला सोहळा विज्ञान भवन, नवी दिल्ली येथे तत्कालीन राष्ट्रपती प्रतिभा पाटील यांच्या हस्ते झाला. राष्ट्रीय शिक्षण दिन दरवर्षी विविध शाळांमध्ये अनेक माहितीपूर्ण आणि आनंददायक चर्चासत्रे, निबंध परिसंवाद आणि रॅली आयोजित करून साजरा केला जातो. या दिवशी विद्यार्थी आणि शिक्षक साक्षरतेचे महत्त्व आणि शिक्षणाच्या सर्व पैलूंशी देशाची बांधिलकी सांगण्यासाठी एकत्र येतात. अबुल कलाम आझाद यांनी भारताच्या शिक्षण व्यवस्थेत केलेल्या सर्व मूलभूत योगदानांना राष्ट्रीय शिक्षण दिन श्रद्धांजली अर्पण करतो.