Financial Literacy- Cognitive understanding of financial factors and skills
आर्थिक साक्षरता म्हणजे अर्थसंकल्प, गुंतवणूक, कर्ज घेणे, कर आकारणी आणि वैयक्तिक आर्थिक व्यवस्थापन यासारख्या आर्थिक घटकांची आणि कौशल्यांची संज्ञानात्मक समज. अशा कौशल्यांच्या अभावाला आर्थिकदृष्ट्या निरक्षर असे संबोधले जाते. आर्थिकदृष्ट्या साक्षर असल्‍याने एखाद्या व्यक्तीला विशिष्‍ट आर्थिक अडथळ्यांसाठी अधिक चांगली तयारी करता येते, ज्यामुळे वैयक्तिक आर्थिक संकटाची शक्यता कमी होते. विद्यार्थी कर्ज, तारण, क्रेडिट कार्ड, गुंतवणूक आणि आरोग्य विमा यासारख्या जीवनातील दैनंदिन पैलूंमुळे आजच्या समाजात आर्थिक साक्षरता प्राप्त करणे महत्त्वपूर्ण आहे.
आर्थिक साक्षरतेचे मूलभूत घटक
आर्थिक साक्षरतेमध्ये अनेक आर्थिक घटक आणि कौशल्ये असतात जी एखाद्या व्यक्तीला पैसे आणि कर्जाच्या प्रभावी व्यवस्थापनाबाबत ज्ञान मिळवू देतात.
खाली आर्थिक साक्षरतेचे मूलभूत घटक आहेत जे शिकले पाहिजेत.
बजेटिंग
बजेटमध्ये , पैशाचे चार मुख्य उपयोग आहेत जे बजेट ठरवतात: खर्च करणे, गुंतवणूक करणे, बचत करणे आणि देणे . पैशाच्या प्राथमिक वापरादरम्यान योग्य संतुलन निर्माण केल्याने व्यक्तींना त्यांच्या उत्पन्नाचे अधिक चांगल्या प्रकारे वाटप करता येते, परिणामी आर्थिक सुरक्षा आणि समृद्धी मिळते. सर्वसाधारणपणे, बचत आणि फायदेशीर गुंतवणुकीसाठी पैसे बाजूला ठेवून सर्व विद्यमान कर्ज फेडता येईल अशा पद्धतीने बजेट तयार केले पाहिजे.
गुंतवणूक
आर्थिकदृष्ट्या साक्षर होण्यासाठी, एखाद्या व्यक्तीने गुंतवणुकीच्या संदर्भात मुख्य घटकांबद्दल शिकले पाहिजे. अनुकूल गुंतवणुकीची खात्री करण्यासाठी शिकले पाहिजे असे काही घटक म्हणजे व्याजदर, किंमत पातळी, वैविध्य, जोखीम कमी करणे आणि निर्देशांक. महत्त्वाच्या गुंतवणुकीच्या घटकांबद्दल शिकणे व्यक्तींना चतुर आर्थिक निर्णय घेण्यास अनुमती देते ज्यामुळे उत्पन्नाचा ओघ वाढू शकतो.
कर्ज घेणे
बहुतेक प्रकरणांमध्ये, जवळजवळ प्रत्येक व्यक्तीला त्यांच्या आयुष्यातील एका टप्प्यावर पैसे उधार घ्यावे लागतात. कर्ज घेणे प्रभावीपणे केले जाते याची खात्री करण्यासाठी, व्याज दर, चक्रवाढ व्याज, पैशाचे वेळेचे मूल्य , पेमेंट कालावधी आणि कर्जाची रचना समजून घेणे महत्वाचे आहे. जर वरील निकष पुरेसे समजले असतील तर, एखाद्या व्यक्तीची आर्थिक साक्षरता वाढेल, जे व्यावहारिक कर्ज घेण्याचे मार्गदर्शक तत्त्वे प्रदान करेल आणि दीर्घकालीन आर्थिक ताण कमी करेल.
कर आकारणी
कर आकारणीचे विविध प्रकार आणि ते एखाद्या व्यक्तीच्या निव्वळ उत्पन्नावर कसा परिणाम करतात याबद्दल ज्ञान मिळवणे आर्थिक साक्षरता मिळविण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. ते रोजगार, गुंतवणूक, भाडे, वारसा किंवा अनपेक्षित असो, उत्पन्नाच्या प्रत्येक स्रोतावर वेगळ्या पद्धतीने कर आकारला जातो. वेगवेगळ्या आयकर दरांची जाणीव आर्थिक स्थैर्याला अनुमती देते आणि उत्पन्न व्यवस्थापनाद्वारे आर्थिक कामगिरी वाढवते.
वैयक्तिक आर्थिक व्यवस्थापन
सर्वात महत्वाचे निकष, वैयक्तिक आर्थिक व्यवस्थापन, वर सूचीबद्ध केलेल्या सर्व घटकांचे संपूर्ण मिश्रण समाविष्ट करते. कर्ज आणि कर्ज कमी करताना गुंतवणूक आणि बचत वाढवण्यासाठी वरील आर्थिक घटकांचे मिश्रण संतुलित करून आर्थिक सुरक्षितता सुनिश्चित केली जाते. आर्थिक घटकांचे सखोल ज्ञान मिळवणे एखाद्या व्यक्तीची आर्थिक साक्षरता वाढवण्याची हमी देते.
आर्थिक साक्षरतेचे फायदे
*चांगले आर्थिक निर्णय घेण्याची क्षमता
*पैसा आणि कर्जाचे प्रभावी व्यवस्थापन
*आर्थिक उद्दिष्टे गाठण्यासाठी अधिक सुसज्ज
*चांगल्या नियमनाद्वारे खर्च कमी करणे
*कमी आर्थिक ताण आणि चिंता
*विमा, कर्ज, गुंतवणूक आणि क्रेडिट कार्ड वापरताना नैतिक निर्णय घेण्याची क्षमता वाढवा
*संरचित बजेटची प्रभावी निर्मिती
आर्थिकदृष्ट्या साक्षर होण्यासाठी पावले उचलणे हा जीवनाचा एक महत्त्वाचा घटक आहे जो आर्थिक दृढता सुनिश्चित करू शकतो, चिंता कमी करू शकतो आणि आर्थिक उद्दिष्टे साध्य करण्यास उत्तेजन देऊ शकतो.